top of page
Zoeken
    • 6 minuten om te lezen

Nostalgie: jouw eigen Netflix

Een paar weken geleden was ik sinds lange tijd in weer terug in Amsterdam in mijn eentje – zonder man of kinderen. En ook nog eens op de fiets, door mijn oude wijk. Onderweg naar een lunchafspraak met een vriendin. Een enorm geluksgevoel overviel mij, ik ging even terug in de tijd. Maar eenmaal thuis had ik er een beetje last van. Het was zo fijn om me weer ‘zo’ voelen, waarom had ik dit gevoel thuis niet? Ik kon het niet plaatsen, want ik ben gelukkig met mijn leven in Sittard, mijn nieuwe werk, twee kindjes, man en huis. Dat zou ik voor geen goud willen missen, maar wat was dat dan toch? Ik ben iets dieper in de materie gedoken en deel hier met jullie waar nostalgie vandaan komt, om zo beter te begrijpen wat er gebeurt. Hoe het komt dat het je door het ervaren van nostalgie je ietwat ongelukkig kan voelen, maar ook hoe nostalgie je juist kan helpen je beter te voelen.


Wat is nostalgie?

Nostalgie werd voor het eerst gebruikt in de zeventiende eeuw door de Zwitserse arts Johannes Hofer. Hij hielp soldaten die leden aan een mysterieuze aandoening van buikpijn, hoofdpijn, slecht slapen en ongelukkige gevoelens. Echter verdween deze ‘ziekte’ wanneer hij ze beloofde dat ze tijdelijk naar huis mochten. Hofer stelde het woord nostalgie samen uit de Griekse woorden nóstos (huiswaarts gaan) en álgos, wat staat voor pijn. Inmiddels weten we dat Hofer het had over heimwee, een gevoel dat sterk verwant is aan nostalgie. Pas in de afgelopen tientallen jaren werd het verschil tussen die twee duidelijk, toen onderzoekers erachter kwamen dat we in het geval van nostalgie niet, zoals bij heimwee, naar een plek uit het verleden verlangen, maar naar een moment – en vooral naar hoe we ons toen voelden.[1]


Hoe zit nostalgie ons in de weg van geluk

Okay, nostalgie was dus weemoed naar mijn gevoel tijdens mijn tijd in Amsterdam. Het leven uit deze tijd kan (en wil ik ook) niet meer terugkrijgen. True: de helft van mijn vriendinnen woont er niet meer (ok dit zou ik oprecht wel nog willen, dat we allemaal bij elkaar om de hoek woonden maar dat is natuurlijk zeer onrealistisch en kan dus gewoon niet). Verder hebben we (bijna) allemaal kinderen waar we ons geen leven meer zonder zouden kunnen voorstellen, dus dan vervalt meteen de wens om kinderloos en ongebonden af te kunnen spreken. Mijn oude baan zou ik niet terug willen en mijn huis verruilen voor een appartement ook zeker niet. Rationeel bekijken hielp me eerlijk gezegd niet echt. Wat maakt dat deze weemoed, mijn huidig geluksgevoel in de weg zat?



Nou omdat je hersenen dus geen videocamera zijn die alle stukjes van dat verleden opnemen. Nee, ze slaan alleen de mooie dingen op en maken de boel veel mooier dan dit daadwerkelijk was.

Onderzoek suggereert dat onze herinneringen aan het verleden erg selectief en zeer onbetrouwbaar kunnen zijn, waardoor we gebeurtenissen verkeerd herinneren en ze rooskleuring bekijken. Zo werd in een onderzoek van een groep wielrenners gevraagd om alvorens hun fietstocht van een week een schatting te maken van hun geluksgevoel van deze reis (verwachting). Tijdens de reis werden zij wederom bevraagd om hun huidige geluksgevoel te geven en na de reis wederom bevraagd. Wat liet dit onderzoek zien? Dat de score tijdens de reis aanzienlijk lager (7.1/10) was dan in terugblik op de reis (9.3/10) en het hoogste voorafgaande de reis (9.6/10). Tijdens de reis voelde de wielrenners de jeukende muggenbulten, door de zonverbrande huid, spierpijn en slechte nachtrust. Maar dit vergat het brein in de terugblik: daar waren enkel de mooie uitzichten en het prachtige weer in opgeslagen.[2]


Vergelijking

Verder houdt ons brein van sociale vergelijking om je huidige situatie (geluk) te ervaren. Dit proces gaat automatisch en is absoluut niet realistisch. De ‘zogenaamde’ vergelijkingspunten die in je hoofd binnenkomen, heb je zelf niet eens door. Over het algemeen is de neiging om betere situaties (in jouw perceptie) te pakken als basis. Dit is dezelfde reden waarom jij je wellicht niet zo fijn voelt na het kijken van je Instagramfeed (gevuld met mooie & gefilterde momenten van andermans leven).[3] Je brein kan in dit proces niet onderscheiden dat dit slechts rooskleurige versies van het leven zijn, en dit gebeurt dus net zo met je mooie herinneringen aan het verleden.


En ja, dan ben je dan gedoemd je ongelukkig te voelen over je huidige situatie gezien je geen eerlijke vergelijking maakt. Je vergelijkt jezelf met een onwerkelijkheid.


Zo vergat ik de drukte in de stad: daarom vaak sneller en makkelijker op de fiets verplaatst (in weer en wind): auto duurde langer, kon je nergens kwijt en als je hem kon parkeren was dit tegen een belachelijk hoog uurtarief. Ik vergat de werkdruk, wisselende sfeer op de werkvloer, continue prikkels, de geluiden van de buren, de onrust dat er altijd wat te doen was en je daarom ook eigenlijk altijd wel weer naar buiten ging… zelfs als je eigenlijk aan rust toe was. Oja, het leven bestond dus niet alleen over in mijn eentje fietsen in de zon om te lunchen met een vriendin…


Dit kunnen we trouwens ook meenemen naar de toekomst. De voorafgaande fietstochten (de rooskleurige herinneringen hieraan), kunnen dus ook de toekomst verheerlijken. Wat maakt dat je verwachting hoger zal zijn dan de daadwerkelijke beleving van een nieuwe reis. Zo maak je jezelf de kans teleurstelling groot… wederom omdat je geen eerlijke vergelijking maakt. Bewustzijn is hierbij al een handige tool.







Hoe kan nostalgie voor ons werken?


Dankbaarheid

In het boeddhisme wordt nostalgie uitgelegd als een besef van vergankelijkheid. Zonder dat zouden we minder waarderen wat er op dit moment is. Dit is een mooie manier om naar het verleden te kijken, dankbaar te zijn voor die herinneringen en momenten. Probeer ze hierbij niet te vergelijken met het heden, maar deze herinneren als grotere betekenis/invloed op je leven te zien. Neem het mee in je dagelijkse dankbaarheidsoefening. Dus voor mij: ik ben dankbaar dat ik tien jaar lang van al het moois in Amsterdam heb mogen genieten als jongvolwassene. Daar mag ik tevreden mee zijn, dat ik dit heb mogen beleven. Hierdoor heb ik wellicht wat wilde haren verloren, waardoor ik nu juist kan genieten van een middag thuis in de tuin met mijn kinderen: ik heb dit ‘gehad’ en dat pakt mij niemand meer af ;)



Deel het verhaal

Door positieve verhalen uit het verleden te herhalen verlaag je gevoelens van eenzaamheid en depressie. Deze verhalen hebben namelijk de neiging om jezelf als hoofdpersoon te zien, omringd door je vrienden/familie. "Nostalgische verhalen beginnen vaak slecht, met een of ander probleem, maar dan eindigen ze meestal goed, dankzij de hulp van iemand die dicht bij je staat", zegt Dr. Sedikides. "Dus je krijgt een sterker gevoel van verbondenheid en verbondenheid, en je wordt genereuzer naar anderen toe."[4] Dit hoef je mij niet uit te leggen, als ik iets graag doe met een glas wijn en mijn vrienden/familie is het herinneringen ophalen van vakanties, feestjes en juist stressvolle situaties die weer opgelost zijn. Een ander onderzoek laat zien dat mensen die zojuist een nostalgisch verhaal hebben gedeeld, hogere score op geluksgevoel hebben dan mensen die dat niet gedaan hebben.[5] Het is dus een instant happiness boost!


Even opwarmen

Op fysiek niveau zorgt nostalgie er letterlijk voor dat we ons warmer voelen. Door studenten een maand lang te volgen, werd de ontdekking gedaan dat gevoelens van nostalgie vaker voorkwamen op koude dagen. Mensen in een koele kamer hebben sterker de neiging om te ‘nostalgiseren’ dan mensen in warmere kamers. Die link tussen lichaam en geest, betekent dat nostalgie misschien al lang geleden evolutionaire waarde had voor onze voorouders. "Als je een geheugen kunt rekruteren om fysiologisch comfort te behouden, althans subjectief, zou dat een verbazingwekkende en complexe aanpassing kunnen zijn. Het zou kunnen bijdragen aan overleving door je veel langer te laten zoeken naar voedsel en onderdak.” aldus Dr. Wildschut.[6] Simpel gezegd: ons brein (geheugen specifiek) kan dus ervoor zorgen dat de thermostaat in ons lichaam een tandje hoger gaat. Mooi hoe ons lichaam dus weer geprogrammeerd is. Nu is de term warme gevoelens over het verleden opeens letterlijk geworden.



Conclusie?

Nostalgie hoeft niet melancholisch (zwaarmoedig) te zijn, als jij dat niet wil. Ook weemoed heeft misschien wel iets negatiefs in het woord zitten. Daadwerkelijk teruggaan naar het verleden kan gewoon ook niet, dus dat kun je maar beter accepteren. Misschien juist omdat iets niet kan, heeft het ook die bepaalde magie. Ben je ervan bewust hoe je brein werkt als het om nostalgische gevoelens gaat: het houd je voor de gek. Het vergelijkt jouw huidige leven met een onwerkelijkheid! Dat laat je toch niet toe?


Het helpt, denk ik, vooral om jezelf bewust te maken van hoe mooi (deze momenten in) je leven tot dusver is geweest en dat je hier dankbaar voor mag zijn. Het is toch iets moois dat je brein allemaal mooie versies van jou verleden opslaat - in plaats van de daadwerkelijke ervaring met ook de mindere elementen. Dat rooskleurig opslaan is eigenlijk een gratis romantische Netflix van je eigen leven, die je kunt oproepen door deze verhalen te delen met anderen of op te schrijven voor jezelf. Hierdoor kun je dus je stress, eenzaamheid of depressieve gevoelens verlagen en zelfs je geluksgevoel (en je lichaamstemperatuur) een boost geven. Dus, welke aflevering ga jij vandaag kijken?

bottom of page