Voor alle moeders, maar ook partners of vrienden: wellicht heb je de term #momguilt wel eens gehoord of meegemaakt. Zelf, maar ook mijn vriendinnen zijn er bekend mee: Je hebt eindelijk je weekendje/avondje weg en dan komt die knoop in je maag als je je kroost achter laat. Maar ook duikt dit schuldgevoel in het moederschap op betreft keuzes over je bevalling, borstvoeding, werken/studeren. Rationeel sta je volledig achter je keuze, maar toch bekruipt er een schuldgevoel.
Tijd voor wat onderzoek betreft deze topic.
Schuldgevoel
Voordat we #momguilt beter kunnen begrijpen, moeten we eerst schuldgevoel in zijn algemeen bespreken. Het begint al bij het idee dat schuldgevoel een slechte en zinloze emotie is. Ja, het voelt verschrikkelijk; we kennen allemaal die buikpijn of steek in ons hart die ontstaat doordat we ons ergens schuldig over voelen. Maar alleen omdat het vreselijk voelt, maakt het nog geen slecht gevoel. Het is namelijk juist een goede emotie, omdat het slecht voelt.
Evolutionair gezien helpt schuldgevoel ons in het onderscheid tussen goed en slecht. Het vertelt ons wanneer er iets ergs is gebeurd en dan specifiek wanneer we iets ergs hebben laten gebeuren in sociale omstandigheden. Bijvoorbeeld, je vergeet je vriend op te halen van het vliegveld, hierdoor voel je je rot (mag ik hopen). Het schuldgevoel zal je dwingen na te gaan waarom je het bent vergeten en hoe je kunt voorkomen dat het in de toekomst niet weer gebeurt. Je voelt je waarschijnlijk een beetje waardeloos, maar het gevoel maakt je hopelijk een beter persoon in de toekomst. [1] Zo zal dit schuldgevoel jou ook sorry laten zeggen, omdat de vriendschap van waarde voor je is. Misschien trakteer je hem nog op een etentje om je fout (vriendschap) te herstellen en (gezond) schuldgevoel verdwijnt. Helemaal niet zo slecht dus.
Schuldgevoel heeft een belangrijke functie bij de instandhouding van onze individuele “gedragsnormen” en bij de bescherming van onze persoonlijke relaties, familiebanden en relatie met de gemeenschap.[2] Schuldgevoel is dus vaak een teken dat je acties niet in overeenstemming zijn met je waarden: het is een signaal om je gedrag te verbeteren.
Mom guilt
In de oertijd bleven vrouwen fysiek heel dicht bij kinderen als mannen gingen jagen. De reden dat vrouwen fysiek dichtbij moesten blijven, is omdat als je het kind uit het zicht laat, dat kan betekenen dat je kind wordt opgegeten door een tijger. Er wordt veel geschreven over hoe het oerbrein ons moderne gedrag beïnvloedt, onze vecht- of vluchtreacties, onze stress-triggersystemen. Minder wordt er gesproken over hoe dat oerbrein ons moderne opvoedingsgedrag beïnvloedt. Naarmate we evolueerden, hoe meer wij, vrouwen, genoten van onze 'me-time', hoe meer ons oerbrein nadacht over het gevaar waarin we ons kind zouden kunnen brengen. En dat is hoe ons moederschuldgevoel (#momguilt) zich manifesteerde. Elke keer dat we niet fysiek bij ons nageslacht zijn, bedriegen onze hersenen ons met zorgen. Daarom voelen mannen dit schuldgevoel in deze mate niet, omdat hun hersenen nooit zijn geëvolueerd om zich zorgen te maken, het is geëvolueerd om te jagen en voor het gezin te zorgen. Omdat ze niet gewend zijn om zich zorgen te maken over het kind, voelen veel werkende mannen zich minder schuldig als ze uit de buurt van het kind blijven.[3]
Momshamimg
En dan hebben we nog de samenleving. Waar je in de oertijd alleen je eigen tribe als omgeving had, kun je nu jezelf vergelijken met - en (ongewenst) advies verkrijgen bij miljoenen mede moeders via sociale media. Verder beschik je nu over zoiets als Google, waar je iedere opvoedkundige hulpvraag kan intikken en zoveel hits krijgt, dat je nog meer verward bent over je vraag dan dat je eerste instantie was. Slaap, voeding, kleden, leren, spelen…overal heeft iemand/een groep wel een mening en bijbehorend evangelie over. De #moedermaffia op het schoolplein krijg je daar nog eens bij. Onderzoek laat zien dat 50% van nieuwe moeders spijt, schaamte of schuldgevoel ervaren na de bevalling als gevolg van complicaties of gebrek aan steun. De meerderheid van de moeders in ditzelfde onderzoek, wezen op 'de samenleving in het algemeen' als de bron van de druk, gevolgd door artsen en andere moeders.[4]
Wow, waar zijn we mee bezig? Het is niet zo gek dat we last hebben van #momguilt, als je bedenkt dat schuldgevoel o.a. gekoppeld is aan voldoen aan de gedragsnormen van je sociale omgeving. Besef je dat je (idee van) sociale omgeving groter is dan ooit. Schuldgevoel met betrekking tot de gedragsnormen van je eigen tribe in de oertijd, zorgde voor overleving. Je voldeed aan de normen van de groep en kreeg bescherming, relaties en geborgenheid hiervoor terug. Maar de druk om te leven naar alle gedragsnormen van deze samenleving anno 2022 is een uitputtingsslag die gedoemd is te falen, waardoor je schuldig voelen onvermijdelijk lijkt. Ook betreft het moederschap.
Je kunt niet èn succesvolle #workingmom zijn èn afgetrainde #fitmom èn getalenteerde #braidingmom èn de lekkerste #bakingmom èn super sexy #milf èn healthy #cookingmom èn betrokken #luizenmoeder én iedere dag met je kinderen mediteren #spiritualmom én enkel educatief speelgoed #educatingmom van hout in huis hebben #sustainablemom èn tijd hebben voor je #momsnightout én je kinderen iedere dag zelf naar bed doen #perfectmom én dit allemaal delen als #momfluencer op Insta èn dan ook nog eens dicht bij jezelf blijven…
Kom op jongens, wat zijn we onszelf in godsnaam aan het doen. Deze drang om aan alle topspelers van de samenleving te voldoen is onmogelijk en dan heb ik het nu nog alleen over de zogenaamde #idealen in het moederschap.
Mijn mom guilt
Hoe geëmancipeerd we inmiddels ook zijn (mezelf meegerekend), we kunnen onze programmering van nature niet negeren: dat is nu eenmaal zo. Voor mij persoonlijk is deze evolutionaire verklaring al heel behulpzaam in het accepteren van #momguilt: het zit er dus van nature in, en daar kun je niks aan doen. Wat je erna meedoet, is aan jezelf.
En ja de huidige samenleving, daagt onze generatie moeders wellicht meer uit wat betreft guilt, maar dat zie ik dat meer als #momshaming. Het is aan jezelf hoe je hiermee omgaat. Je kan zelf mensen ontvolgen of bedanken voor ongevraagd advies. Ik heb zelf bijvoorbeeld bewust gekozen om geen borstvoeding te geven en sprak dit ook gewoon uit. Terwijl ik weet dat sommige moeders dit niet durven uitspreken, vanwege #naturemom en zelfs liegen dat het bijvoorbeeld fysiek niet mogelijk was om belerende of aanvallende reacties voor te zijn. Dan voel je je wellicht schuldig naar de #naturemom of andere #moms die borstvoeding als belangrijke waarde hebben (je voldoet niet aan hun normen). Dit is geen momguilt wat mij betreft, dit is #momshaming. Ik heb me geen seconde schuldig gevoeld naar mijn kinderen of een groep, dat ik geen borstvoeding* heb gegeven. Nou JUIST daarom zei ik het, zelfs soms ietwat provocerend om juist reacties te ontlokken. Niet dat ik mezelf wil verdedigen of specifiek vóór of tegen borstvoeding ben… helemaal niet: vooral het bespreekbaar maken en de ruimte voor elkaar creëren, dat iedereen een eigen keuze mag maken i.p.v. elkaar te beleren, in ‘kampen’ te plaatsen of zelfs angst aan te jagen betreft het moederschap. Mijn kraamzorg zei ooit: happy mommy is happy baby. En daar sluit ik mij volledig bij aan.
Blijf bij jezelf, dan maakt het je namelijk ook niet uit in wat voor categorie “#mom” de omgeving je wil stoppen. Leg jezelf ook vooral niet op om aan een #categorie te voldoen, werkt wat mij betreft belastend en vermoeiend. Ben moeder vanuit je eigen waardes, dat levert je de minste interne strijd en dan maakt #extern ook minder uit. Dan ben je wat mij betreft a #goodmom, maar uiteindelijk beslis je dat zelf.
"The very fact that you worry about being a good mom means that you already are one.”
*Side note: Borstvoeding wel een specifieke topic en bestaat er zelfs zoiets als #breastfeedingguilt. Ik heb het bij vriendinnen meegemaakt, de emoties en verdriet rondom het niet lukken of stoppen met. Lees hier meer over via deze link. Ik kan er zelf niet over meepraten maar voor de volledigheid wil ik het wel benoemen.
[1] https://evolutionaryparenting.com/debunking-the-myth-of-mommy-guilt-why-a-dose-of-it-is-actually-a-good-thing/ [2] https://www.mavenpublishing.nl/nieuws/waarom-is-schuldgevoel-gif-voor-je-geest [3] https://thriveglobal.com/stories/working-women-and-mom-guilt/ [4] https://time.com/4989068/motherhood-is-hard-to-get-wrong/